Guk aurten 3.ziklokook hizkuntzan edo euskaran bi taldetan
lan egiten dugu: talde batek ipuin txokoan lan egiten du, eta besteak lumaren
kiliman.
Ipuin txokoan web orrialde bateko ipuin bat aukeratu, eta
birritan entzuten dugu. Ondoren bere datuak ipini, eta laburpentxo bat egiten
dugu. Gero, galdera batzuei erantzun edo asmatzen ditugu aukeratutako ipuinari
buruz.
Lumaren kiliman hiru testu mota lantzen ditu 5.mailak eta
beste hiru 6.mailak. 5.
mailakoek hiru testu mota hauek:
elkarrizketa zehar estiloan, jarraibide testua eta iragarpen testua.
6. mailakoek beste hauek:
elkarrizketa estilo zuzenean, azalpen testua eta iragarkia.
Hona hemen egindakoa orain arte
Amaia M..
5. eta 6. maila
Aditz trinkoak orainaldian (Nor)
Aditz trinkoak lehenaldian (Nor)
6. maila
Aditz trinkoak orain eta lehenaldian nahasiak (Nor)
Aditz trinkoak orainaldian (Zer-Nork)
Aditz trinkoak lehenaldian (Nor)
6. maila
Aditz trinkoak orain eta lehenaldian nahasiak (Nor)
Aditz trinkoak orainaldian (Zer-Nork)
EGOITZETARA BISITAN
2. eta 3. ziklokoak, Abenduaren 21ean Mundakako bi egoitzetara joan ginen. 11:15 ean Bihotz Sakratu egoitzara joan ginen txistularien laguntzaz.
Han 5.mailakoek Jose
Manuel Etxeitaren bizitzari buruz testu bat irakurri, eta bertso batzuk bota
zituzten.
6. mailakoek, ordez, antzezlan bat egin genuen. Gero,
denok batera, ingelesez “Merry Christmas” abestu, eta dantzatu genuen eta
bu.katzeko, kopla batzuk kantatu genituen agur esateko. Beraiek palmera eta
gaileta batzuk eman zizkiguten.
Ondoren, beste
egoitzara “Gure Etxea” izenekora joan
ginen, txistularien laguntzaz berriro ere eta aurreko egoitzan egindakoa errepikatu genuen. Han baita hamaiketakotxo bat eman ziguten
EUSKERAREN EGUNA OSPATZEN
IPUIN
TXOKOA
Ipuinaren
izena: Zerriaren zoriona.
Idazlearen
izena: Joseba Sarrionaindia.
Gaia:
Zerri bat mendira igotzen da zorionaren bila baina igotzen denean ez
dago ezer.
Pertsonaiak:
Zerria eta baserritarrak.
Laburpena:
ZERRIAREN
ZORIONA
Bazen
behin zerri bat baserriaren aldamenean bizi zena eta handik
mendizaleak zebiltzan.
Zerriak
irrikitan erreparatzen zuen mendizaleek goruntz igotzean iluzioz eta
kemenez beteta zebiltzala eta beheruntz egitean zekarten zorionaz.
Hori
dela eta mendira igotzen hasi zen, laster nekatu zen eta aldapan
arnasestuka hasi zen igotzen.
Goian
zoriona aurkituko zuelakoan bizkor aurrera jarraitu zuen. Leher
eginda heldu zenenean ikusi zuen ez zegoela ezer jateko ez edateko,
ez zorionik, ez ezer.
GALDERAK
1-
Non egoten zen etzunda txerria?
Baserri
baten aldamenean.
2-Zer
gertatu zitzaion txerriari aldapa igo zuenean?
Arnasestuka
hasi zela.
3-Nortzuk
igotzen ziren aldapatik goizean eta arratsaldean?
Mendizaleak.
4-Zer
pentsatu zuen txerria aldapa igotzen zuen bitartean.
Jango
zuela.
5-Nola
heldu zen gailurrera?
Leher
eginda.
Oskar
Hernandez
IKUSEZINA NAIZ
·
EGILEA: ARNAITZ IRIONDO
·
GAIA: Mutil bati neska bat gustatzen zaio baina neskak paso egiten du.
·
PERTSONAIAK: Mutil bat eta neska bat.
·
LABURPENA
Mimo baten eguneroko gauzak kontatzen dizkigu ipuin honek. Egunean
zehar egiten dituen gauzak, altxatzen denetik bere lanera heldu arte kontatzen
dizkigu. Azaltzen digu nola prestatzen den bere lanerako eta zelan Kolon-en
itxura hartzen duen gustukoa duelako. Bere barruko mundua topatu nahian dabil.
Egunero neska eder bat ikusten du eta bere sentimenduak esaten dizkio. Neska horrek ez dio kasurik egiten
eta ikusezina sentitzen da. Istorioaren bukaeran neskak lore eder bat ematen
dio eta berak jadanik ikusezina ez dela sentitzen du.
GALDERAK:
·
1- Zer sentitzen zuen mutilak?
·
2- Nor bihurtzea nahi zuen mutilak eta zergatik?
·
3- Zein lanbide zuen mutilak?
·
4- Nor gustatzen zitzaion mutilari?
·
5- Neskari mutila gustatzen zitzaion?
Jon Ugalde
EKUATOREKO ARRANTZALEA
IPUINAREN IZENA: Ekuatoreko arrantzalea
IPUINAREN
IDAZLEA: Amets Arzallus
GAIA: Amerikar bat arrantzalearen txabolara
doa
PERTSONAIAK: Arrantzale xume bat,,narratzailea eta Amerikarra
LABURPENA
Ekuatoreko arrantzale xume bat bizi zen bere
txabolan. Egunero bere txaluparekin arrantza egitera joaten zen nahiz eta euria
egin. Eguraldi ona egiten zuenean, arrain asko hartzen zituen eta eguraldi
txarra egiten zuenean ea ezer ere ez.
Egun batean Amerikar bat bere txabolara joan
zen eta esan zion ea zergatik ez zuen beste txalupa bat erosten; horrela arrain
gehiago lortuko zituela eta pare langile hartu, gero merkatuan saldu, eta diru
asko lortuko zuela. Kasu egin zion, aberatsa egin zen eta enpresa handi bat
sortu zuen.
Amerikarrak esan zion diru asko zuela eta itsasertzeko leku
lasai batera joan beharko lukela han bere txaluparekin arrantzatu, eta oso
lasai biziko zela. Kasu egin zion.
GALDERAK:
1-
Nor joaten da arrantza xumearen
txabolara?
Amerikar bat.
2-
Zer esaten dio Amerikarrak diru
gehiago lortzeko?
Txalupa gehiago erosteko.
Arrantzaleak zenbat txalupa erosi zuen?
Pare bat gehiago.
Amerikarrak esan zionean beste irla batera joateko,kasu egin zion?
Bai.
Maider Barrena
ALTXORRAREN BILA
Egilea:
Antton Irusta
Ahotsa:
Maria Uriarte ArtamendI
Teknikaria:
Tomás F. Juanes
Egun batean mutil batek altxor bat aurkitu zuen
eta altxorrean mapa bat. Mapa horretan 3 leku agertzen ziren. Leku bat
liburutegia zen, beste bat futbol zelaia
eta azkenengo lekua plaza zen. Han agure bat aurkitu zuen eta dena
kontatu zion. Aitonak azaldu zion leku horiek zergatik ziren
garrantzitsuak berarentzat eta bere lagunentzat.
GALDERAK
1) Zer
aurki aurkitu zuen lehenengo altxorrean?
Mapa bat aurkitu
zuen.
2) Zein
leku agertzen ziren?
Liburutegia, futbol
zelaia eta plaza
3) Nor
aurkitu zuen plazan?
Agure bat aurkitu
zuen.
4) Zer
esan zion?
Leku horiek oso
garrantzitsuak zirela berarentzat eta bere lagunentzat.
Urtzi Gondra
ZERRIAREN ZORIONA
IZENBURUA:
Txerriaren Zoriona
IDAZLEA: Joseba Sarrionaindia
GAIA: Txerri baten bizitza
PERTSONAIAK: txerria, mendizalea eta narratzailea
LABURPENA
Bazen behin txerri bat
basatzan etzanda egoten zena. Sarritan mendizale batzuk harro eta pozik mendi
bat igotzen eta jaisten zutela ikusten zuen. Hori dela eta txerriak ere igo
nahi izan zuen. Beraz aldapa igotzea erabaki zuen baina konturatu zen oso arin
nekatzen zela. Gailurrera nekatuta heldu zen eta txerriak ez zuen ulertu mendizaleen
poztasuna eta harrotasuna.
GALDERAK
1 Non egoten zen txerria
etzanda?
2 Zer gertatzen zaio
txerriari igotzen duenean?
3 Nortzuk igotzen zuten aldapa
goizean eta arratsaldean?
4 Zer pentsatu zuen txerriak aldapa igo zuenean?
5 Nola heldu zen gailurrera?
Nora Aguirre
Ikusezina naiz
Idazlearen izena- Arnaltz Iriondo
Pertsonaiak: mutil bat eta neska bat
Gaia: Ipuin hau mutil bati buruzkoa da.
Honi neska bat gustatzen zaio, baina neskak ez du ikusten. Azkenean, ezagutzen
dute elkar.
Josu Colburn
ZERRIAREN ZORIONA
·
Ipuinaren izena: Zerriaren
zoriona
·
Idazlearen izena: Joseba
Sarrionaindia
·
Gaia: Zerri
bat mendira igotzeko asmoa eduki eta gero duen dezepzioa.
·
Pertsonaiak: Zerria,
kontalaria eta mendizaleak.
·
Hamar lerrotako laburpentxoa:
Zerri bat baserri batean bizi zen eta beti zegoen lokatzetan etzanda. Igandero mendizaleak
ikusten zituen zorionez beteta mendira igotzen eta behin pentsatu zuen hurrengo
igandean bera igoko zela. Eta esana egin zuen. Hurrengo igandean goiz jaiki eta
mendira igo zen. Aldapan zihoala, leher eginda zegoen baina tontorrera iritsi
nahi zuen, paisai politak ikusteko. Igo eta dezepzionatu egin zen, ez zegoen
paisaiarik, janaririk, ezta urik ere ez eta baserrira heltzeko, berriz ere
jaitsi egin behar zuen. Jaitsi eta lokatzetan “plast” egin eta han geratu zen.
GALDERAK
1-
Non egoten zen etzanda txerria?
Lokatzetan egoten zen etzanda.
2-
Zer gertatzen zitzaion txerriari aldapa igotzen duenean?
Leher eginda zegoela.
3-
Nortzuk igotzen ziren aldapatik goizean eta arratsaldean?
Mendizaleak igotzen ziren goizean eta arratsaldean.
4-
Zer pentsatu zuen txerriak aldapa igotzen zuen bitartean?
Gailurrera helduko zenean paisaia ederrak ikusiko
zituela.
5-
Nola heldu zen gailurrera?
Oso nekatuta heldu zen gailurrera.
Amaia Martinez
|
|
PATXI ERREMENTARIA
Idazlearen izena: Patxi
errementaria.
Ipuinaren izena: Euskal
Herriko ipuinak.
Gaia: Deabru batzuk mutil
bat infernura eraman nahi dute.
Protagonistak: Patxi, Zut
eta Gatz.
Laburpena:
Bazen behin mutil bat Patxi
izenekoa errementaria zena. Patxi oso gaiztoa zen eta egun batean, Gatz izeneko
deabru bat etorri zen Patxi infernura eraman nahian. Patxik ea gosaldu nahi zuen
galdetu zion eta baietz esan zion eta ezeri zenean hiru urte luze eman zituen
aulkian kolatuta. Bi urtetan, bi deabru etorri zitzaizkion. Patxi hil zenean
infernura joan zen eta infernuan ez zioten sartzen utzi. Azkenean Patxi zeruan
bizi zen.
Galderak:
1-Zelan deitzen da lehen
deabrua?
2-Zelan deitzen zen
protagonista?
3-Zer erabiltzen zuen
deabruak itsatsita uzteko?
4-Zer esan zion Patxik lehen
deabruari aulkian jesartzeko?
5-Nora doa azkenean Patxi?
Oier Goikoetxea
LO
EGITEKO MAKINA
IZENBURUA: Lo
egiteko makina
IDAZLEAREN IZENA: Miren
Agur Meabe
GAIA: Ume batek ezin du
ondo lorik egin eta orduan bere amak ez daki zer egin.
PERTSONAIAK: Ama, umea
eta medikua.
LABURPENTXOA
Bazen behin umetxo bat
inoiz ez zuena lorik egiten eta bere amak denetarik egiten zion lo egiteko,
baina nahiz eta gauza horiek guztiak egin, ez zuen lorik egiten.
Amak egun batean
pentsatu zuen medikuarengana eraman behar zuela bere semea.
Medikuak galdetu zion amari
ea puzkerrak botatzen zituen eta amak erantzun zion sarritan botatzen zituela.
Orduan medikuak bigarren aldiz galdetu zion ea urduri egoten bazen baina amak
esan zion lasai egoten zela.
Orduan medikua
pentsatzen gelditu zen eta errezeta bat idatzi, eta amari eman zion.
Egun horretatik aurrera
lo egin zuen bere gelan makina bat ipini zuelako bere amak.
GALDERAK
1.- Nora eraman zuen
amak umea?
2.- Zer galdetu zion?
3.- Zer esan zion
medikuak amari?
4.- Zer idatzi zion
medikuak amari?
5.- Egun horretatik
aurrera lo egin al izan zuen umeak?
Maite Garin
TXITOEN ISTORIOA
Ipuinaren
izena:
Txitoen istorioa
Idazlearen
izena:
Bernardo Atxaga
Gaia:
Zinemara joatea gustatzen zitzaien txitoen istorioa.
Bazen
behin 10 txito bere amarekin etxe txiki batean bizi zirenak. Ama
arrautzak saltzera joaten zen eta gauean bueltatzen zen etxera.
Etxean amak txitoei galdetzen zien ea zer nahi zuten egin, afaldu edo
zinera joan. Txitoek biak egin nahi zuten, baina
pobreak ziren eta gauza
bat bakarrik aukeratu behar zuten. Txitoek zinemara joatea aukeratu
zuten eta beti lehenengo hiladan jesartzen ziren. Txitoei asko
gustatzen zitzaien bakero pelikula eta “Bakarti Jeans“
protagonista pistolero, ona zelako.
Egun
batean amak esan zien kanpora lan egitera joan behar zela hilabete
osoa, eta izebarekin geratuko zirela. Txitoek ez zuten nahi
izebarekin egon, zinema gustatzen ez zitzaiolako. Hurrengo egunean
ama joan zen eta izeba etorri zen. Gauean izebak galdetu zien ea zer
nahi zuten egin: afaldu edo zinemara joan, eta txitoek erantzun
zioten biak nahi zutela. Arin-arin jan zuten baina izebak esan zien
ohera joateko eta zinera ez ziren joan. Egunero gauza berdina
pasatzen zen.
Egun
batean kaletik entzun zuten gau horretan urteko pelíkula hoberena
zegoela “Bakarti Jeans alkondara“ titulukoa. Txitoek zinera
joan nahi zuten eta gauean etxetik ihes egin zuten eta zinemara sartu
ziren. Izeba konturatu zenean zinera joan zirela haien bila joan zen.
Izeba eta zineko zaindaria zinera sartu ziren txitoen bila. Barruan
egonda pantailatik “Bakarti Jeans“ atera zen eta izebari galdetu
zion ea zergatik ez zituen txitoak zinera joaten uzten. Izebak
erantzun zion pobreak zirelako. Orduan “Bakarti Jeans“ urrezko
poltsa bat eman zion txitoak egunero afaltzeko eta zinemara joateko.
“Bakarti Jeans” zen eta pelíkula
amaitu zenean txitoak etxera bueltatu ziren. Ama etxera joan zenean
txitoek dena kontatu zioten eta ama pozik geratu zen.
1.-
Ama joan zenean norekin geratu ziren?
____________________________________________________
2.-Txitoei,
zein pelíkula gustatzen zitzaien eta zein protagonista?.
____________________________________________________
3.-
Bakarti Jeans pantailatik atera eta gero zer gertatu zen?
____________________________________________________
4.-
Gauero amak zer galdetzen zien?
____________________________________________________
5.-
Nork zaindu zituen 10txitoak?
_____________________________________________________
Iñigo Zulueta
LUMAREN KILIMAK
PINGUINOAREN
LEHENGUSUA ( Elkarrizketa zehar estiloan)
Pinguinoaren
lehengusua, meteorologoa zen eta pinguinoari esan zion etxe berri
bat topatu behar zutela eta pinguinoak ez zuen nahi etxez aldatu pena
ematen ziolako.
Baina
aldatu behar izan zuten etxea urtzen ari zelako baina pinguinoak
esan zuen ez zela derrigorrezkoa etxea aldatzea baina berandu izan
zen eta urtu egin zen etxea.
Paul
Arzanegi
Hartza
eta pinguinoa
Poliki-poliki,
gerturatu egin nintzaien zertaz ari ziren entzun ahal izateko.
Pinguinoak esan zion hartzari bere lehengusua meteorologoa zela eta
bufanda kentzeko imitazioa egin ondoren haizegailu eder bat erosi
zutela. Baina orduan hartzak esan zion ea ez bazen konturatzen etxea
urtzen ari zitzaiela. Orduan pinguinoak esan zion trankil egoteko
berak komponduko zuelako, eta poliki-poliki pinguinoak konpontzen
hasi zen. Orduan hartzak galdetu zion, pinguinoari ea zertan
zabiltzan han. Pinguinoak erantzun zion izotza konpontzen ari zela
inoiz ere ez apurtzeko. Eta hartzak erantzun zion ondo zegoela hori.
Unai
Olabe
Iker
(IRAGARPEN TESTUA)
Hamar
urte barru Ikerrek 19 urte izango ditu. Orduan Unibertsitatera joango
da eta bertan astronauta izateko ikasiko du. Han oso ondo pasatuko du
eta izarrak ikusiko ditu teleskopioaren laguntzaz.
Ikasketak
bukatu eta gero pilotatu egingo du espazio-ontzi bat eta Martera
joango da ea norbait bizi den ikustera.
Martetik
bueltatu eta gero beraren lagunei kontatuko die nola pilotatu duen
espazio-ontzia. Lagunak harrituta geratuko dira.
Ondoren
eskatuko diote ea eramango dituen beraiek Martera. Nire ustez,
hurrengoan eramango ditut lagunak Martera.
Julen Valdivieso
ELKARRIZKETA
Aurkezpena
eta diosala:
Kaixo,
gaur gurekin Berezi daukagu. Berezik
Mundakako eskolan lan egiten du eta lau urteko gelako irakaslea da.
-Egunon
Berezi prest zaude galderei erantzuteko ?
Gorputza:
1-Lan
asko ematen dute lau urteko gelakoek?
Bai
lana ematen dute baina oso alaiak dira ere eta oso parte hartzaileak
.
2-Gustatzen
zaizu lau urteko umeekin egotea?
Bai,asko.
3-Zenbat
urte daramazu umeak zaintzen?
13-12
4-Zein
ordutan altxatzen zara eskolara etortzeko?
7:15ean
5-Asko
ikasi duzu andereño izateko?
Bai,
baina taldeko lana
6-Gustatzen
zaizu Mundakako eskola?
Bai,
ingurukoa onena da
7-Zure
lana erreza iruditzen zaizu?
Batzuetan
8-Non
bizi zara?
Busturin
9-Zenbat
urterekin erabaki zenuen andereñoa izatea?
23
urterekin
10-Zein
ordutan joaten zara eskolatik etxera?
Lanaren
arabera
Eskerrak
eta agurra:
Eskerrik
asko gurekin momentu hau pasatzeagatik. Espero dut bizitza ondo
joatea.
Daniela Sainz Vizcaya
IRAGARKIA
KIROLA
EGIN ETA GERO EZ BADUZU
ETXERA JOATEKO ASTIRIK,
EROSI ANANA ZUKUA
50€
tan OSO PREZIO MERKEA!!!
Izade
Aurtenetxe
MUNDAKAKO
ESKOLA (Jarraibide testua)
Hau
Mundakako eskola da. Bi ate dauzka: bata eskuma aldean eta
bestea
ezkerraldean.
Gure gela eskuma aldean dago, azken pisuan. Lehenengo pisuan
2
urtekoak daude, baina eskailerak gora igonda, bigarren pisuan, 3
urteko umeak
daude.
Gero mailak hasten dira: 3.eta 4. mailak. Azkenik , gu gaude eta
irratigela
ere
bertan dago.
bertan dago.
Amets Lopez
EGARRI
BAZARA
EROSI
GURE
ZUMI-BANG
ETA
EGARRIARI
Irati Elgezabal
IRAGARKIA
KOTXE BERRIA
BIZITZAN IRRIA
Kesare Azumendi
ELKARRIZKETA
Mirari
Unamuno Mundakako eskolako zuzendari dugu. Pertsona oso jatorra eta
xelebrea da. Ia-ia bizitza guztia darama Mundakako eskolan.
-Zenbat
urte daramazu Mundakako eskolan?
-Asko,
hogeitamabost urte
-Zure
uztez eskola honetan jende ona eta xelebrea egon da?
-Baiiiiiii,
jende ona orokorrean eta xelebreak ere, bakoitza bere eran.
-Eskola
hau asko aldatu da zure lehenengo egunetik?
-Nahiko;
egitura aldetik, metedologia aldetik eta pertsonak ere aldatzen joan
dira, eta ikasleak ere.
-Irakasle
moduan ere ibili zara?
-Mundakan
bai, eta beste 26 urte ikasle moduan leku desberdinetan.
-Gogorapen
onak dituzu lehenengo urtetakoak?
-Bai,
oso onak, nire lanbideen lehen urteak izan zirenez oso gustukoak izan
ziren.
-Asko
kantsatzen zara zuzendari moduan?
-Batzutan
-Ikasle
jatorrak daude eskola honetan?
-Eskola honetan denetarik dago
baina orokorrean oso jatorrak
-Zein
ordutan altzatzen zara ohetik?
-Goizeko sei eta erdietan
altzatzen naiz
-Espero
duzu urte gehiago jarraituko dituzula zuzendari moduan?
-Aurtengoa
eta hurrengoa bai baina bestea espero dut ezetz.
-Eskerrik
asko galdereei erantzuteagatik. Agur!
Bingen Torrico
Enara Dominguez
IKER
ASTRONAUTA (IRAGARPEEN TESTUA)
Iker
astronauta Ilargian egongo da, unibertsoa aztertzen eta probak
egiten. Iker lurrera etorriko denean, ekarriko duen Ilargi zatia
aztertuko dute.
Oso
interesgarria izango denez, berriro joango da, baina beste planeta
batera. Baina han martziano batzuk aurkituko ditu. Lehenengotan
beldurtu egingo da, baina gero lagun onak egingo ditu. Azkenean,
martzianoak Ikerrekin etorriko dira lur planetara eta martzianoak
hemen geratuko dira betirako.
Alaitz
Lozano
FUTBOLERA JOLASTUZ
GERO
EROSI EGUNERO
Peio Ibañez
Urriaren 16an Hirugarren Ziklokook Bird Center-era joan ginen eguna pasatzera. Bertan hegazti mota desberdinen migrazioak aztertu ez ezik Urdaibaiko arrano arrantzalearen berriak entzun genituen. Joan den Maiatzan Urdaibaiko padurara arrano arrantzale bat bueltatu zen.
Oso interesgarria izan zen azaldu ziguten guztia eta nire ustez asko ikasi genuen hegaztien bizimoduaz.
Udazkenean (Udagoian esaten zuen Jonek) gure paduran hegazti asko daude eta guk asko ikusi genituen: mokozabalak, lertxunak, lertxuntxoak, ahate txistulariak, kopeta zuriak, zingira mirotza eta potorro (ubarroi) asko.
Oso interesgarria izan zen azaldu ziguten guztia eta nire ustez asko ikasi genuen hegaztien bizimoduaz.
Udazkenean (Udagoian esaten zuen Jonek) gure paduran hegazti asko daude eta guk asko ikusi genituen: mokozabalak, lertxunak, lertxuntxoak, ahate txistulariak, kopeta zuriak, zingira mirotza eta potorro (ubarroi) asko.
Gero, bokata jan, herriko plazan jolastu, eta Mundakara etorri ginen.
Ikasturte berria hasi da eta ikasturte honetan ingurune arloan landuko dugun lehen atala MUNDUAN ZEHAR izango da. Mundua, Europa eta Espainia ezagutzen hasi gara.
Hona hemen ESPAINIAKO AUTONOMIA ERKIDEGOAK ETA PROBINTZIAK ikasteko helbideak:
GOLKOAK ETA LURMUTURRAK
MUNDUA
http://www.slideshare.net/romanfausteko/5-lurreko-paisaiak-2577919
Europa ikasten jolasen bidez
MAPATAKO ESKALAK (6. mailakoentzat)
HIZKUNTZA:
Aste hauetan hizkuntzako etxerako lanak egiteko laguntza
5. maila
1.GAIA
Hitz- familia edo eremu lexikoa hitz beretik sortutako hitzak dira.
Aurkako esanahia duten hitzak antonimoak dira
Euskal alfabetoak 27 letra ditu.
Digramak dira hots bakar bat adierazten duten konsonante bikoteak. Idaztean ez dira inoiz banatzen,ezta lerroz aldatzerakoan ere.
·Perpausa zentzu osoa duen hitz multzo ordenatua da, eta puntuz adierazitako etenaldi batean amaitzen da.
Deskribapena: Pertsonak
Pertsonak deskribatzea pertsonen ezaugarriak zehatz azaltzea da, bai itxurari eta baita izaerari dagozkionak pertsonen deskribapenak egiteko, izenondoak, esamoldeak eta konparazioak erabiltzen dira.
GOGORATU:
·Lehendabizi,antolatu ideiak.
·Gero,deskribapena egin ordena bati jarraituz: itxura, izaera, janzkera eta zaletazunak
·Amaitutakoan, berrikusi testua. Akatsik balego, zuzendu ortografia-akatsak eta edukiari dagozkionak.
2.GAIA
Hitz sinonimoek esanahi bera edo antzekoa dute.
Puntuak etena adieraten du mintzaldian, eta esaldien amieran idazten da. Honako puntu hauek daude:
Puntu eta jarrai:
- Esaldiaren amaiera adierazten du.
Punto eta bereiz:
- Paragrafoaren amaiera adierazten du.
Azken puntoa:
- Testuaren amaiera adierazten du.
Subjektua da nori buruz hitz egiten den edo ekintza nork egiten duen adierazten duen perpausaren osagaia.
Subjektuko hitz garrantzitsuena edo ardatza izena edo izenordaina da.
Predikatua da subjetuaz zer esaten den edo subjetuak zer egiten duen adierazten duen osagaia.
PERPAUSA MOTA:
- Adierazpen-perpausa: gertaera bat azaldu edo informazio bat ematen du; puntuz amaitzen da.
- Galde-perpausa: galdera bat egiten du; ? Ikurrarekin amaitzen da.
- Harridura-perpausa: sentimendu bat, harridura edo ezustea adierazten ditu; ! Ikurrarekin amaitzen da.
- Aginte-perpausa: agindu bat eman edo eskaera bat egiteko erabiltzen da; ! Ikurrarekin amaitzen da.
Gutuna idatzi mota bat da, gugandik aparte dauden pertsonekin komunikatzeko erabiltzen dena. Honako atal hauek izan ohi ditu: tokia eta data(nondik eta noiz idazten den), diosala, edukia (idazteko arrazoia eta testuaren garapena), agurra eta sinadura.
3.GAIA
Hitz polisemikoak dira esnahi bat baino gehiago dituzten hitzak. Hitz polisemikoak esanahiek antzekotasunen bat izaten dute beren artean.
Letra larriz hasten dira liburu, aldizkari, antzerki, kilm, musika eta obra plastikoen izenburuak.
Letra larriz idazten dira zientzia eta teknologia arloko hitzak, eta aldi historikoak eta geologikoak.
Aurrezkoez gain, letra larriz hasten dira ospakizunak ere: erlijiozkoak, zibilak, politikoak...
Perpaus bakunak dira aditz bakarrarekin eratzen direnak.
Perpaus elkartuak dira aditz bi edo gehiagorekin eratzen direnak.
Narrazioa idatzi bat da, gertakari batzuk bata bestearen ondoaren azaltzen dituena. Ongi bereizitako hiru atal izaten ditu: sarrera, korapiloa eta amaiera.
- Sarreran azaltzen dira istorioko pertsonaiak, tokia eta garaia.
- Korapiloan azaltzen dira gertakariak eta gertakari horien garapena.
- Amaieran, korapiloan azaldutako arazoa konpontzen da.
4.GAIA
Harridura ikurra(!):
Esaldian harridura, poza edo beste sentimenduren bat adierazten duela erakusten du. Harridura ikurra (!) harridura perpauseko azkenengo hitzaren ostean idazten da, eta ez da punturik idazten haren atzetik.
Adibideak: Hara, zu Mirenen alaba zara eta!
Azkenean , lortu dut etxera heltzea!
Adi! Entzun Mikelek esango duena!
Galdera-ikurra(?)
Esaldiak galdera bat egiten dela adierazten du. Galdera-ikuura(?) galde-perpauseko azken hitzaren ondoren idazten da, eta ez da punturik idazten haren atzetik.
Adibideak: Ikusi duzu gure ama supermerkatuan?
Zer izen dauka neska ilehoriak?
Beste era batera galdetuko dizut:norekin joango zara bidaian?
Izen mota:
1. Konkretuak
Zentzumen bidez hauteman daitezkeen izakiak edo objetuak izendatzen dituzte.
Adibidez: lagun
2. Abstraktuak
Zentzumen bidez hauteman ezin daitezkeen ideak, sentipenak edo sentimenduak izendatzen dituzte.
Adibidez: poza
3. Bizidunak
Izaki bizidunak izendatzen dituzte.
Abibidez: haur
4. Bizigabeak
izaki bizigabeak izendatzen dituzte.
Adibidez: autobus
5. Arruntak
Pertsonak, tokiak, animaliak edo objetuak izendatzen dituzte, zein diren zehaztu gabe.
Adibidez:Herri
6. Bereziak
Pertsona, toki, animalia edo objetu jakinak izendatzen dituzte, beste batzuetatik bereiziz.
Adibidez:Zeanuri.
5.GAIA
Hitz-eratorpena
Hitz-eratorpenaren
bidez, oinarrizko hitzari hizki bat (aurrizkia edo atzizkia)
gehituta, beste hitz bat sortzen da. Sortutako hitzari hitz-eratorria
deritzo.
Ordinalak-
Zenbaki erromatarrak
Zenbatzaile
ordinalak idazten direnean,
-garren atzizkia gehitzen zaio zenbakiari, lehen edo lehenengoa
adierazteko izan ezik. Aldiz, zenbakiz idazten badira, puntu bat
idazten da -garren atzikiaren ordez, eta deklinabide-atzizkiak
zuzenean eransten dira puntuaren ostean.
Zenbaki
erromatarrak letra larriz idazten dira beti, eta -garren atzizkia
adierazteko, puntu bat idazten da azkenengo letraren jarraian.
Determinatzaileak:
artikuluak eta erakusleak
Artikuluak
izena mugatzen du, hiztunentzat ezaguna dela adieraziz. Artikulua
izenari erantsita joaten da eta bi forma ditu: -a
(singularra) eta -ak
(plurala).
Erakusleek
ere izena mugatzen dute, hiztunaren eta aipatutako hitzaren arteko
hurbiltasun - maila zehaztuz. Erakusleak izenaren eskuinaldean joan
ohi dira.
- Hiztunarengatik hurbil: hau (singularra) hauek (plurala).
- Hiztunarengatik erdibidean: hori (singularra) haiek (plurala).
- Hiztunarengatik urrun: hura (singularra) haiek (plurala).
Atzizkiak:Denborazkoak
-te,
-ero, -aro eta -ondo atzizkien
bidez, denbora adierazten
duten hitzak sortzen dira.
6.Gaia
Atzizkiak:
Hitz abstraktuak sortzeko
-tasun,
-keria, -men/-pen eta
-gintza atzizkien bitartez,
izen abstraktuak sortzen
dira.
Koma
- Zerrenda bateko elementuak banan-banan esateko.Adibidea: Gaur tomateak, azenarioak, azak eta olibak erosi ditut merkatuan.
- Pertsona edo animalia bati zerbait eskatu edo agintzen diogunean, deikiaren eta aditzaren artean.Adibidea: Mikel, erdu!
- Aditza aipatzen ez denean (elipisa egiten denean), koma jartzen da haren ordez.Adibidea: Eneko bihar etorriko da eta Julen, etzi.
Determinatzaileak:
Zenbatzaileak
Hiru
zenbatzaile mota daude: zehaztuak,
zehaztugabeak eta orokorrak:
Zenbatzaile
zehaztuak:
Zenbatzaile zehaztuek
kantitate zehatza edo ordena adierazten dute. Bi eratakoak dira:
- Kardinalak:kopuru zehatza adierazten dute (bi, hiru, lau, bost...)Adibidea: Etxeak hiru logela ditu.
2.
Ordinalak: ordena adierazten dute (lehen, bigarren, hirugarren...)
Adibidea:
Martina bigarren mahaian
jesartzen da.
Zenbatzaile
zehaztugabeak:
Ez dute
kantitate zehatza adierazten, gutxi gorabeherakoa baizik (asko,
gutxi, zenbait, ugari, hainbat...)
Poltsan
hainbat liburu
sartzen dira.
Zenbatzaile
orokorra:
Zenbat
galderari erantzuten diote eta erantzunak osotasuna adierazten du:
guzti, dena, oro, oso...
Adibidea:
Liburuko kantu guztiak
ikasi ditut.
Iragarpen-testua
Iragarpen-testuak
etorkizunean zer gertatuko den azaldu edo iragartzen du, gaur egungo
egoera eta informazioetan oinarritua.
Testu
horietan geroaldiko aditzak
nagusitzen dira.
Iragarpen-testuak dira eguraldi-iragarpenak, medikuntza eta
zientzia-ikerketak...
6.maila
1.GAIA
Hitz- familia edo eremu lexikoa hitz beretik sortutako hitzak dira.
Digrama silaba baten kontsonante bikotea da.
Euskalkia deritzo lurralde mugatu batean hitz egiten den eta ezaugarri beretsuak dituen euskararen aldaerari. Gaur egun, sei euskalki bizi dira Euskal Herrian: mendebaldekoa, erdialdekoa, nafarrera, ekialdeko nafarrera, nafar- lapurtera eta zuberera. Euskalkiak bateratzeko helburuarekin sortu zen euskara batua eta horixe erabiltzen da Euskal Herri osoan, euskalkiekin batera.
Giroren deskribapenak era zehatzean azaltzen du tokia edo egoeraren ezaugarriak, baita sortzen dituen emozioak eta sentipenak ere.
Giroren deskribapenetan geruza orokorrak deskribatzen dira lehenengo, eta gauza konkretuak, gero; urrunen daudenak, lehendabizi, eta hurrbilen daudenak, jarraian. Horretarako, adjetiboak eta konparazioak erabiltzen dira.
- 2. GAIA
Hitz homonimoak dira berdin idatzi eta ahoskatu arren, esanahi ezberdina dutenak.
Puntu eta komak komarena baino eten luzeagoa adierazten du. Besteak beste, honako kasuetan erabiltzen da:
- Zerrenda bateko elementuak bereizteko, elementu horiek jada komak badituzte.
- Harreman zuzenik ez daukaten bi esaldi bereizteko.
- Zenbait lokailuz (beraz, dena den, aldiz...) lotutako esaldien artean.
Aditzaren forma jokatu gabeak aditzoina, partizipioa eta aditz-izena dira. Forma jokatugabeek ez dute adierazten aditzaren aldia (noiz gertatzen den) eta pertsona (nork egiten duen).
Egunerokoa lehenengo pertsonan idatzitako narrazio-testua da. Sarrera bakoitzaren goibura idazten den eguneroko data da.
Egunerokoan bizipenak azaltzen dira, eta sentimenduak eta pentsamenduak adierazten dira. Tonua bat-batekoa eta zintzoa izaten da.
GOGORATU
- Testua idatzi aurretik, pentsatu zer gertaera azalduko duzun.
- Jarri data sarrera bakoitzearen hasieran, goiburu gisa.
- Erabili zure umorea eta sentimenduak adierazten dituzten esaldiak: zer pentsatzen duzun, zer nahi duzun, nola sentitzen zaren...
- Erabili hizkera zuzena eta argia.
- Testua eman baino lehen, errepasatu eta zuzendu ortografia-akatsak.
3. GAIA
Hitz-elkarketan bi hitz edo gehiago elkartzen dira, eta sortutako hitz elkartuak beste esanahi bat adierazten du, elkartutako hitz esanahietatik ezberdina.
Hitz-elkarketan mota askotako hitzak elkar daitezke: izena eta izena, izena eta izenondoa, izenondoa eta izenondoa, aditza eta izena...
Euskarazko burdina, eliza, hizkuntza, kultura, literatura eta natura hitzek, eta -ia amaiera duten hitzek -a organikoa dute. Hitz horiek bi idazkera onartzen dituzte hitz-elkarketan:
-a gabe eta banatuta: kultur aretoa, hizkuntz eskubideak, ortografi arauak...
-a mantendu eta marratxoz lotuta: kultura-aretoa, hizkuntza eskubideak, ortografia-arauak...
Aditz iragangaitzak IZAN aditz laguntzailea dutenak dira; joan zara, amaitu da...
Kondaira ahozko narrazioa da, non ekintzak eta pertsonaiak benetakoak izan daitezkeen, baina elementuak gehitu zaizkion, denboraren joanean. Gertaera historikoen bat edo jendeak ulertzen ez zuen fenomeno bat azaltzeko sortzen ziren kondairak.
Kondairak belaunaldiz belaunaldi transmititu dira, eta horrek hainbat aldaketa egotea ekarri du.
4.Gaia
Aditz iragankorrek *EDUN aditz laguntzailea hartzen dutenak dira: eraman du, ikusi zaitu
Elkarrizketa aldez aurretik prestatutako solasaldiada, pertsona bati informazioa lortzeko edo gai bati buruz duen iritzia jakiteko egiten dena.
Elkarrizketa baten elkarrizketagileak eta elkarrizketatuek hartzen dute parte. Lehenengoak galderak egiten ditu, eta bigarrenak, erantzun.
Elkarrizketak hiru zati izaten ditu: elkarrizketatuaren aurkezpena eta diosala; gorputza, galdera eta erantzunekin; eta azkenik eskerrak eta agurra.
5.Gaia
Aurrizkiak hitzari aurrean jartzen zaizkion hizkiak dira, hitz eratorriak sortzeko. Euskarak berez aurriki gutxi ditu (des-, ez eta ber/bir). Hutsune hori betetzeko, beste hitz batzuk erabiltzen dira aurrizki gisa (aurre-, azpi-, erdi-, gain-, sasi-,elkar-,...), edo beste hizkuntza batetik hartutakoak(super-, anti-, poli-, hiper-, inter-, tele-...).
I bokalak eragiten duen soinu-aldaketari bustidura deritzo.
6.Gaia
-alde / -talde, go, -eria eta – ada / - kada atzizkien bidez taldea edo multzoa adierazten duten hitz eratorriak sortzen dira. Talde hitza, izatez, izena da, baina atzizkiaren erabilera ere badu.
Perpausek subjetua eta predikatua izaten dute. Subjetuaren eta predikatuaren komunstadura egoten da. Subjetua hitz multzo batek osatzen du: izen-sintagmak.
- Izen berezia: Pello hondartzan dago.
- Izenordaina: Ni arrantzara noa.
- Izen arrunta gei artikulua: Filma hasten dago.
- Zenbatzailea gehi izena: Bi lagun etorri gara.
- Izena gehi erakuslea: Jarleku hauek libre daude.
- Izena gehi izenondoa gehi izenordaina: neska errumaniarrak ondo abesten du.
Iragarkien helburua jende multzo baten iritzian eragitea da, ekintza edo produktu jakin bati buruz. Iragarkiek lelo bat ---iragartzen denari buruzko esaldi labur eta erakargarria---eta irudi bat ---leloarekin zerrikusia duen marrazkia edo argazkia ---izaten dute.
Bi motatako iragarkiak daude.
- Propaganda – iragarkiak: beren helburua giza jokabidaean eta portaeran eragitea da. Xede kulturala, sozialaedo antzekoa dute.
- Publizitate iragarkiak:.produktu jakin bat erostera bultzatzen dute. Xede komertziala dute.
Gogoratu:
- Jolastu hitzen musikaltasunarekin. Errimadun esaldiek hobeto eta errazago gogoratzen laguntzen dute. Aginte – perpausak ere erabil ditzakegu: edan ,erosi, bisita gaitzazu...
- Idazteko orduan, kolore eta tamaina desberdinetako hizkiak erabil ditzakegu.-
INGELESA
Ingeleserako interesgarriak diren loturak(link-ak)
PRIMARY 5& 6
WEATHER
http://www.youtube.com/watch?v=6QHx7OIl0KY&list=PLbbzpd5SnicxxrFB7Rovjbm-5ej4IsdFA&feature=player_detailpage (Weather using simple language)
http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=x2ZAYPGz7bs (Weather forecast)
(Weather forecast)
NUMBERS
http://www.youtube.com/watch?v=GTYxfltyPgg&list=PL493EC85940F0DE85&feature=player_detailpage (count by 2´s)
http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=K0pZHpvg0y4&list=PL493EC85940F0DE85 count by 10´s)
http://www.youtube.com/watch?v=GTYxfltyPgg&list=PL493EC85940F0DE85&feature=player_detailpage (count by 2´s, 5´s, 10´s)
http://www.youtube.com/watch?v=srPktd4k_O8&list=PL493EC85940F0DE85&feature=player_detailpage (Counting down from 20 song)
http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=ljPKoNJH1Jg (Doubles, doubles)